Opis.
- Skrzyp polny – Equisetum arvense – roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys., średnio 15-20 cm. Pędy zarodnikowe: łodygi soczyste, żeberkowane, żółtobrunatne lub czerwonawe; pochewki wokół łodygi są 8-9-ząbkowe, brunatnawe; na szczycie kłosy zarodnikonośne. Pędy asymilacyjne: dorastają do 20-30 cm wys.; zielone, wokół łodygi pochewki 6-18 czarne ząbki, biało obrzeżone. Ulistnienie okółkowe. Liście właściwe są zrośnięte we wcześniej wspomniane pochewki, czyli liście są drobne, ząbkowane. To, co ludzie zwykli nazywać liśćmi jest w rzeczywistości odgałęzieniami pędu głównego. Odgałęzienia są więc wąskie, równowąskie, kanciaste, szorstkie, ułożone okółkowo, barwy zielonej. Zwiększają one powierzchnię asymilacyjną pędu.
- Skrzyp łąkowy – Equisetum pratense – roślina wieloletnia, dorastająca do 30-35 cm wys. Pęd zarodnikowy – żółtawy, pochewki w węzłach łodygi są 10-15-żabkowe, biało obrzeżone. Pędy asymilacyjne szarozielone, wąskie odgałęzienia nieco zwisłe, w okółkach, 3-kanciaste.
- Skrzyp leśny - bylina do 60 cm wys.; pędy asymilacyjne jasnozielone z licznymi rozgałęzionymi, wiotkimi, zwisającymi w dół, długimi gałązkami; gałązki w przekroju poprzecznym mają kształt równoramiennego krzyża, podobnie jak u skrzypu polnego. Rośnie w lasach, w zaroślach, na zrębach, nad wodami, przy łąkach podmokłych, na polanach, zawsze jednak w miejscach cienistych i przy drzewach.
Surowiec.
Surowcem jest ziele - Herba Equiseti, które zbiera się od czerwca do sierpnia i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60-70o C. Suche ziele jest bardzo kruche, ma miły, sianopodobny zapach. Należy je zmielić i przesypać do szczelnego naczynia. Herba Equiseti (FP I, II,III, IV i V) - w sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.
Skład chemiczny.
Ściany komórkowe skrzypów są przesycone krzemionką – ok. 5-6%, rzadko 10%, która rozpuszcza się w wodzie i w alkoholu, czyli przechodzi do rozpuszczalnika i jest przy przyswajalna dla naszego organizmu. Skrzypy ponadto zawierają flawonoidy - galuteolinę, ekwizetrynę, luteolinę, kwercetynę, izokwercytrynę, kemferol i apigeninę; saponiny ok. 3-5% (ekwizetoninę), indanonowce, kw. akonitynowy, kw. szczawiowy, kw. jabłkowy, karotenoidy, alkaloidy (nikotynę, trójmetoksypirydynę, palustrynę, palustrycynę), tiaminazynę czyli antyaneurynę, kw. kawowy, garbniki i in.
Działanie.
Wyciągi ze skrzypów działają moczopędnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, przeciwkamiczo (zapobiegają powstawaniu kamicy moczowej), przeciwmiażdżycowo, przeciwrakowo, lekko żółciopędnie; uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, stabilizują błony komórkowe (wpływ przeciwwysiękowy), regulują przemianę materii, utrzymują prawidłową elastyczność skóry i błon śluzowych, a przez to zapobiegają powstawaniu zmarszczek, zwiększają krzepliwość krwi, ułatwiają organizmowi przyswojenie wapnia; likwidują drobne krwawienia, wzbogacają organizm w niezbędną krzemionkę, jony K (potas) i Mg (magnez).
Wskazania:
skąpomocz, obrzęki, gruźlica, choroby pęcherza moczowego, dróg moczowych i nerek (stany zapalne, krwawienia, kamica), skaza dnawa (artretyzm), trądziki, żylaki, łuszczyca, rany, pryszcze, łojotok, reumatyzm, krwotoki z nosa (+ liść kasztanowca), nadmierne krwawienia menstruacyjne, ciąża, laktacja, podeszły wiek, profilaktyka, kaszel, zaburzenia przemiany materii, wszelkie choroby zakaźne, nieżyt jelit i żołądka, choroby wątroby, hemoroidy, kuracja odmładzająca, złamanie kości (fractura), zapalenie okostnej, wybroczyny na siatkówce, pękanie naczyń krwionośnych, teleangiektazje, rany, oparzenia, opryszczki, upławy, zapalenie przydatków, choroby błon śluzowych, stany zapalne spojówek i gałki ocznej, nadciśnienie, choroby uszu, krwawiączka, choroby paznokci i włosów, schorzenia dziąseł (krwawienia, stany zapalne), zatrucia.
Przeciwwskazania:
brak lub niedobór wit. B1, rwa kulszowa, postrzał, zapalenie korzonków nerwowych, bradykardia, rzucawka ciążowa, mięśniobóle, przykurcze mięśni.
Uwaga !!! Osoby pijące przetwory ze skrzypu powinny jednocześnie zażywać wit. B1 - 1 razy dz. po 1 tabl. 25 na 2 h przed wypiciem preparatu skrzypowego.
Napar: 2 łyżki ziela zalać 1-2 szkl. wody wrzącej; parzyć pod przykryciem 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100-150 ml lub 2 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka, 3-6 kg - 2 łyżeczki, 7-8 kg - 3 łyżeczki płynu 3-4 razy dz.; dzieci ważące 9-10 kg - 2 łyżki, 15-20 kg - 40 ml, 25-30 kg - 50 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 85-90 ml, 3-4 razy dz.
Odwar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; uzupełnić brakującą Ilość wody; przecedzić. Pić jak napar.
Nalewka skrzypowa (skrzypówka) - Tinctura Equiseti: 1 szkl. suchego ziela zalać 500 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub 2 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Nalewka nie zawiera krzemionki.
Intrakt skrzypowy - Intractum Equiseti; pół szkl. świeżego zmielonego ziela zalać 300 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.
W przypadku chorób skórnych, ocznych i błon śluzowych stosować przemywanie odwarem lub nalewką, okłady, pędzlowanie i płukanki. Zawiera krzemionkę. Cenny w leczeniu trądziku różowatego, sterydowego i dermatozy okołoustnej.
