Opis.
1. Topola czarna - Populus nigra - drzewo do 30 m wys.; korona ciemnobrunatna; liście wiosenne owłosione, później nagle, jajowato-rombowate; kwiaty bez okwiatu, zebrane w gąsienicowate kwiatostany; pylniki czerwone; kwiaty żeńskie (słupkowe) z żółtymi znamionami; owoc - torebka z puchem w postaci waty. Kwitnie w kwietniu.
2. Topola biała - Populus alba - drzewo do 30 m wys.; korowina szarobiała; pączki ostre, nielepkie jak to jest w przypadku topoli czarnej, okryte filcem; liście zatokowowrębne, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne, białawe.
Lecznicza Jest także topola osika o charakterystycznie drgających na wietrze listkach kolistych lub jajowatokolistych, brzegiem ząbkowanych; korona żółtawoszara, dorasta do 25 m wys.; pączki lepkie i ostre. Cenna jest również topola aromatyczna czyli balsamiczna - Populus balsamlfera -drzewo do 20 m wys.; kora jasna; korona stożkowata; liście duże, jajowate, z wierzchu błyszczące, ciemniejsze niż od spodu; pączki ostre, wydłużone, pokryte żywicą o silnym zapachu; silny zapach wydzielają też młode liście.
Do celów leczniczych używa się także topolę włoską - Populus italica i topolę kanadyjską - Populus canadensis.
Surowiec.
Surowcem są pączki, liście i całe młode gałązki wraz z pączkami lub rozkwitającymi liśćmi - Gemmae, Folium et Summitates (Frondes) cum folia Populi.
Liście zbiera się w II połowie maja, w czerwcu i w I poł. lipca. Pączki i gałązki pozyskuje się od I poł. kwietnia do I połowy maja. Surowce suszy się w lekko ogrzanym otwartym piekarniku (do temp. 40 C) lub przed nim, Liście podczas suszenia często czernieją; jest to zjawisko normalne. W sklepach zielarskich niekiedy sprzedawane są pączki topoli.
Skład chemiczny.
Surowce zawierają benzoisalicynę, olejek eteryczny - ok. 0,5%, flawonoidy, populinę (glikozyd saligeniny połączony z kw. benzoesowym), żywice i garbniki.
Działanie.
Przetwory z topól wywierają głównie wpływ napotny, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy, przeciwreumatyczny, wykrztuśny, uspokajający, żółciopędny, moczopędny, przeciwobrzękowy, poprawiający samopoczucie, wzmacniający i lekko nasenny (zwłaszcza w stosunku do dzieci i osób w podeszłym wieku). Pochodne salicyny hamują cyklooksygenazę prostaglandynową, w związku z czym działają przeciwbólowo (w dawce 200 ml naparu).
Wskazania:
przeziębienie, choroby zakaźne wszelakiego rodzaju, gorączka, nieżyty układu oddechowego, złe samopoczucie, profilaktyka, reumatyzm, nieżyt układu moczowego i pokarmowego, dna, kamica moczowa i żółciowa, bóle różnego pochodzenia, zapalenie przydatków, upławy, stres, skąpomocz, obrzęki, zaburzenia trawienia, stany zapalne uszu.
Napar: 2 łyżki liści zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy d2. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 7 ml, 5-6 kg - 11 ml, 7-8 kg - 16 ml, 4-6 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 25 ml, 20-25 kg - 45-50 ml, 30-35 kg - 70-75 ml, 40-45 kg - 35-100 ml, 4-6 razy dz.
Odwar: 3 łyżki pączków lub gałązek, albo liści zalać 2 szkl. wody; gotować 15 minut; przecedzić. Uzupełnić brakującą ilość wody. Dawkować jak napar. Można podawać niemowlętom. W razie bólu - 200 ml odwaru 2-3 razy dz. Tyle też podawać w wysokiej gorączce.
Nalewka topolowa (topolówka) - Tinctura Populi: 1 szkl. pączków, gałązek lub liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 2 łyżeczki; max. - 15 ml. Stosować do przemywania schorzeń skórnych na tle łojotoku.
Intrakt topolowy - Intractum Populi: pół szkl. świeżych zmielonych pączków lub gałązek, albo młodziutkich liści zalać 300 ml alkoholu o temp. 75o C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak nalewkę.
Alkoholmel Populi: do 100 ml intraktu lub topolówki wlać 100 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego, wymieszać. Zażywać 4-6 razy dz. po 1 łyżce.
Nalewkę i intrakt warto przyrządzić przy pomocy wina i podawać dzieciom w herbatce z owoców dzikiej róży lub bzu czarnego z miodem.
- Rp. Liście, pączki lub gałązki topoli - 2 łyżki
- Kwiat wiązówki - 1 łyżka
- Kora lub liść jesionu - 1 łyżka
- Kora wierzby (lub jej liść) - 1 łyżka
Wymieszać. Całość zalać 4 szkl. wody; gotować 15 minut; przecedzić; uzupełnić brakującą ilość wody. Dawkować jak napar topolowy. Można podawać niemowlętom.
Wskazania: gorączka, choroby zakaźne, dreszcze, przeziębianie, obrzęki, kamica moczowa, nieżyt przewodu pokarmowego i układu oddechowego oraz moczowego, ostra biegunka, reumatyzm, artretyzm, choroby skórne, zaburzenia trawienia.
