Opis.
Pięciornika kurze ziele (Potentilla tormentilla, Tormentilla erecta, Tormentilla officinalis, Potentilla silvestris) - roślina wieloletnia dorastająca do 30 cm wys.; kłącze grube, walcowate, wewnątrz czerwanawe; łodyga łukowato wznosząca się lub prosta; liście odziomkowe i łodygowe trójlistkowe; listki przylegające owłosione, podłużnie klinowate, głęboko wclnanopiłkowane, z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jasnozielone; przylistki duże, dłoniasto trzy - pięć razy wcięte; kwiaty złocistożółte; korona pięciopłatkowa; owoc - niełupka. Kwitnie od kwietnia do września. Rośnie w lasach, w zaroślach, na łąkach, na polanach; lubi gleby wilgotne i kwaśne; roślina pospolita w całym kraju.
Surowiec.
Będziemy wykorzystywać kłącze i ziele - Rhizoma et Herba Tormentillae. Rhizoma, Tinctura et Unguentum (maść) Tormentillae (Tormentiol) - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich, FP I,II,III,IV i V.
Ziele zbiera się przed lub w czasie kwitnienia; suszy w temp. do 40o C. Kłącza wykopuje się w jesieni, wiosną lub przed kwitnięciem rośliny, szybko myje pod bieżącą wodą, kroi i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C.
Skład chemiczny.
W surowcach znajdują sję garbniki katechinowe - do 15%, kw. elagowy, glukozyd - tormentiozyd, kw. chinowy, tormantol, termentylina, flobafeny, żywice, woski, gumy roślinne, flawonoidy, sole, witaminy.
Działanie.
Wyciągi z surowców działają wybitnie ściągająco, antyseptycznie, przeclwkrwotocznie, przeciwzapalnie i ochronnie w stosunku do miąższu wątroby.
Wskazania:
biegunka, nicstrawność, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, zaburzenia trawienia, choroby wątroby, hemoroidy.
Zewnętrznie (kąpiele, płukanki, nasiadówki, okłady, przemywania, smarowanie maścią, przysypki; jednocześnie pić napar lub odwar!): rany, otarcia naskórka, oparzenia, odparzenia, mokre wypryski, owrzodzenia, nadżerki, ropnie, pryszcze, trądziki, łojotok, łupież tłusty, przetłuszczające się włosy, stany zapalne i zakażeniowe spojówek i gałki ocznej, łzawienie, pieczenie oczu, stany zapalne i zakażeniowe gardła i jamy ustnej oraz narządów płciowych (pochwy, warg stromowych).
Przy hemoroidach, parciu na kał przy niestrawności i biegunce, stanach zapalnych jelita grubego i odbytu - stosować wlewy doodbytnicze przy pomocy gruszki gumowej z odwaru w ilości 100-200 ml i o temp. 38o C.
Napar: 2 łyżki ziela zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 1 łyżeczka płynu, 5-6 kg - 2 łyżeczki, 7-8 kg - 1 łyżka płynu 3-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 2 łyżki, 20-25 kg - 42-53 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85-96 ml, 50-55 kg - 107-117 ml, 4 razy dz. W ostrych stanach zażywać częściej.
Odwar: 2 łyżki kłączy lub ziela zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; uzupełnić brakującą ilość wody. Pić jak napar.
Nalewka pięciornikowa - Tinctura Tormentillae (tormentiolówka): pół szkl. kłączy lub ziela zalać 250 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiItrować. Zażywać 3 razy dz. po 5 ml lub stosować zewnętrznie. Do płukania: 1 łyżka płynu na 200 ml wody przeg.
Ekstrakt tormentiolowy: pół szkl. kłączy świeżych lub suchych zalać 100 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki lub stosować do pędzlowanla chorych miejsc, np. opryszczek, zajadów, aft i in. wyżej wymienionych.
Proszek tormentiolowy - Pulvis Tormentillae: suche kłącze zmielić na pył. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić. Stosować jak zasypkę na rany i sączące schorzenia skórne. Można wymieszać z zasypką Linomag lub Alantan (0,5 cz. proszku na 1 cz. zasypki).
Miejsca nadmiernie pocące się przemywać odwarem lub nalewką tormentiolową.
Maść tormentiolowa - Ung. Tormentillae.
Składniki:
- - 1 łyżka (15 ml) ekstraktu tormentiolowego;
- - 1 łyżka gliceryny;
- - 60 g maści lub kremu Linomag, albo lanoliny, euceryny (krem Nivea), wazeliny.
Sposób przyrządzenia. Do moździerza włożyć podłoże maściowe i podgrzewać we wrzącej wodzie lub na gorącej maszynce elektrycznej. Gdy podłoże zmięKnle wlać do niego ekstrakt tormentiolowy wymieszany z gliceryną; składniki ucierać aż do połączenia. Maść przelać do pojemnika oznaczonego etykietką i przenieść do zimnego miejsca. Chorobowe zmiany smarować 2-3 razy dz. Można zmieszać z maścią nagletkową i arnlkową.
Galaretka tormentiolowa: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody i gotować stale mieszając do całkowitego rozpuszczenia się żelatyny; gdy tak się stanie do żelatyny wlać 2 łyżki gliceryny, 2 łyżki nalewki tormentiolowej (1 łyżkę ekstraktu) i wsypać 6 łyżek suchych kłączy kurzego ziela; pogotować 1-2 minuty i całość przelać do słoiczka, po czym zakręcić i przenieść do zimnego miejsca, aby się zastygła. Kłącze opadnie na dno słoika, a substancje w nim zawarte przejdą do galaretki. Lek zażywać 3-4 razy dz. przy chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy, przy krwotokach z przewodu pokarmowego, niestrawności i ostrych biegunkach oraz hemoroidach. Galaretka pokrywać też rany. Można stosować na skórę po goleniu oraz do leczenia odleżyn, odparzeń, owrzodzeń.
Rp. Kłącze (można je zawsze zastąpić zielem) pięciornika kurzego ziela - 2 łyżki
Kwiat nagietka - 1 łyżka
Liść babki - 1 łyżka
Kwiat rumianku - 1 łyżka
Ziele majeranku - 1 łyżka
Ziele tymianku - 1 łyżka
Wymieszać i przyrządzić oraz pić jak napar z kurzego ziela.
Wskazania: biegunka, niestrawność, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, stany zapalne i zakażeniowe układu pokarmowego.
Rp. Nalewka tormentiolowa - 10 ml
Nalewka z arniki - 10 ml
Nalewka z ruty - 10 ml
Nalewka z liści kasztanowca - 1 łyżka
Nalewka z nawłoci - 10 ml
Wymieszać. Zażywać 3 razy dz, po pół łyżeczki i jednocześnie stosować zewnętrznie.
Wskazania: krwawe wybroczyny podskórne (plamice) powstałe w wyniku pękania i przepuszczalności naczyń krwionośnych, teleangiektazje, żylaki, trądzik różowaty i młodzieńczy, alergie, stany zapalne skóry, wybroczyny na siatkówce, zapalenie tęczówki, spojówek i naczyniówki, nadciśnienie, choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego, zastoje krwi i limfy, miażdżyca. Zażywać przez conajmnlej 30 dni. Równocześnie pić napar ze skrzypu i zażywać preparat mineralno- witaminowy.