Analizując wyniki procesu leczenia grzybic Candida, dochodzę do wniosku, iż w około 40% przypadków występuje równoczesna nietolerancja glutenu - białka zawartego w większości produktach zbożowych. Wyłączenie z diety produktów żywnościowych zawierających to białko, zdecydowanie przyspiesza proces powrotu do zdrowia. Z tego powodu przedstawiam Państwu poniżej szczegółowy opis roli glutenu w maskowaniu objawów grzybicy.
Wiadomości ogólne
W XX wieku, poprzez selekcję odmian pszenicy podwyższono zawartość w niej glutenu z 50 do 90%. Uzyskano dzięki temu lepszy smak i kruchość wypieków. Zgodnie z Kodeksem Żywieniowym Światowej Organizacji Zdrowia FAO/WHO (dane z 2000 roku), jako żywność bezglutenową określa się produkty naturalne niezawierające glutenu oraz wytworzone ze zbóż, z których usunięto gluten. Dopuszcza się w nich obecność 0,2g glutenu w 1 kg suchej substancji. Za produkty bezglutenowe w USA i Kanadzie uważa się te, które wyprodukowane są jedynie z surowców naturalnie bezglutenowych. W Europie natomiast i w Polsce używa się terminu określającego produkt spożywczy jako ,,bezglutenowy w technologii", co oznacza, że mogą być wytworzone ze zbóż glutenowych, z których usunięto ten składnik. W Polsce, zgodnie z normą A-04026 dopuszczalna zawartość gliadyny (składnika glutenu) może wynosić 1 mg na 1 kg suchej masy. Taki produkt oznaczany jest symbolem przekreslonego kłosa lub napisem ,,Produkt bezglutenowy".
W związku z coraz lepszą diagnostyką i wykrywalnością, klasyczna pełnoobjawowa postać choroby związana z nietolerancją glutenu nazywana Celiakią, w obecnych czasach opisywana jest rzadko. Występuje średnio z częstotliwością 1 : 1000, natomiast niemą lub skapoobjawową rozpoznaje się pięć razy częściej 1 : 200 - 300. Na wystąpienie Celiakii lub jej ukrytej formy mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, wiek wprowadzenia glutenu do diety i pojawienie się na niego osobniczej nadwrażliwości, choroby współistniejące - zakażenie adenowirusem 12, biegunki infekcyjne oraz jak przypuszczam - zakażenie grzybem Candida przewodu pokarmowego. Nietolerancja glutenu jest chorobą ogólnoustrojową, mimo że kojarzy się najczęściej tylko z objawani ze strony przewodu pokarmowego. Może ujawniać się w różnym wieku, wbrew powszechnemu mniemaniu, że tylko w dzieciństwie - po wprowadzeniu do diety produktów spożywczych zawierających gluten.
Gluten
Gluten jest białkiem roślinnym, występującym w pszenicy, życie, owsie i jęczmieniu. Pod względem budowy strukturalnej jest białkiem niejednorodnym, polimorficznym, zawierającym około 75 – 86% białka, do 10% polisacharydów (wielocukrów), 8% lipidów (tłuszczów) i około 2% składników mineralnych. Składa się on z białek - prolamin i glutelin. Wśród prolamin najlepiej poznana jest gliadyna, a wśród glutelin - gluteina pszenicy. Gluten po wymieszaniu mąki z wodą jest plastyczną masą, nadaje jej kleistość, ciągliwość, sprężystość i elastyczność. Jego trwałość i zdolność do utrzymania powstającego dwutlenku węgla w czasie fermentacji drożdżowej zachodzącej w zakwaszonym cieście warunkuje pulchność ciasta po wypieczeniu.
Przyczyną niepożądanych reakcji pokarmowych organizmu jest gliadyna – zawierająca duże ilości aminokwasów i kwasu glutaminowego. Dzieli się na alfa, beta i gamma gliadynę, a najbardziej szkodliwą dla organizmu jest alfa gliadyna. Podobne własności ma prolamina jęczmienia zwana hordeiną, sekalina żyta i prolamina owsa - awenina.
Chorobotwórcze własności glutenu
Reakcja organizmu na te białka jest niezwykle silna i wywołuje ostry stan zapalny błony śluzowej jelit. Uwolniona w czasie kaskadowej reakcji alergicznej histamina wywołuje obrzęk skóry, ból i swędzenie. Gliadyna uszkadza (enterocyty) komórki nabłonka wyścielającego kosmki jelitowe (struktur zwiększających powierzchnię wchłaniania) błony śluzowej jelita cienkiego, wywołując najpierw zmianę ich kształtu i w końcowym efekcie zanik. Enterocyty są odpowiedzialne za produkcję hormonów jelitowych - sekretyny, cholecystokininy i GIP i innych. Uszkodzenia struktury jelita cienkiego prowadzą do znacznego upośledzenia wchłaniania składników pokarmowych co wiąże się z upośledzeniem stanu odżywienia organizmu i utratą wagi, do zaburzeń - motoryki jelit objawiające się biegunkami, opróżniania pęcherzyka żółciowego, funkcji wydzielniczej trzustki oraz upośledzenia trawienia węglowodanów.
Objawy kliniczne nietolerancji glutenu
Obraz kliniczny zależy od wieku chorego.
Pełnoobjawowa Celiakia pojawia się u dzieci do 2 roku życia, u których włączono do diety gluten. U dzieci niestrawione resztki pokarmowe wywołują ból brzucha, częste pieniste, sfermentowane i luźne stolce. U małych dzieci objawem wiodącym mogą być uporczywe wymioty. Wynikiem przewlekle trwającej choroby jest zanik tkanki tłuszczowej i mięśniowej, spowolnienie lub zahamowanie wzrostu, niedożywienie białkowe, niedokrwistość, zaburzenia w gospodarce wodno - elektrolitowej oraz niedóbor związków mineralnych, witamin i nienasyconych kwasów tłuszczowych. W postaci pełnoobjawowej choroby u dzieci, charakterystyczny jest duży sterczący brzuch, brak apetytu, apatia, smutek i negatywne nastawienie do otoczenia.
U osób dorosłych może pojawiać się uczucie dyskomfortu, nieokreslone bóle brzucha, wzdęcia i gazy, zgaga, nudności i okresowo luźne stolce.
Osoby chorujące na Celiakię, z ukrytymi objawami nietolerancji glutenu oraz chorujące na grzybicę powinny przestrzegać stosowania diety bezglutenowej i niskowęglowodanowej. Obowiązkiem lekarza leczącego jest ustalić, czy objawy grzybicy nakładają się na równocześnie występujące objawy nietolerancji glutenu, które niekiedy są mylnie rozpoznawane jako objawy infekcji grzybiczej.
Produkty spożywcze w diecie bezglutenowej
# Naturalne ryż,
# kukurydza,
# soja,
# proso,
# gryka,
# tapioka (sklejona, granulowana skrobia z bulw manioku),
# fasola,
# groch,
# amarantus (szarłat),
# chleb świętojański,
# mąka z orzechów,
# maniok,
# ziemniaki.
# Otrzymane w wyniku modyfikacji żywności zawierającej gluten: skrobia pszenna bezglutenowa.
# Gluten mogą również zawierać takie produkty, jak: wyroby garmażeryjne,
# mielone mięso,
# parówki, salceson, kaszanka
# pasztety,
# kiełbasy,
# konserwy mięsne, rybne i warzywne
# żółty ser,
# mleko zagęszczone
# kawa zbozowa
# alkohole
# leki - paracetamol, hismanal, ibuprofen, aspiryna, witaminy
# produkty mleczne smakowe - jogurty, serki i napoje
# sosy i koncentraty pomidorowe, ketchup, musztarda, majonez
# zupy i sosy w płynie, kostce i proszku
# marcepan,
# chałwa,
# nadziewana czekolada,
# cukierki, guma do żucia
# chipsy smakowe
# kiełki zbożowe
# płatki kukurydziane
# owoce,
# piwo,
# leki.
Objawy nietolerancji glutenu są bardzo podobne do objawów zakażenia grzybem Candida, a czynnikiem różnicującym jedną chorobę od drugiej są badania laboratoryjne.
Objawy chorobowe wspólne dla grzybicy i nietolerancji glutenu
* zespół przewlekłego zmęczenia,
* drażliwość,
* znużenie, niechęć do pracy fizycznej i umysłowej,
* przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa,
* alergie pokarmowe,
* wykwity skórne wielopostaciowe - w okolicach łokci, kolan, szczytu pośladków, częściach wyprostnych ramion, szyi i owłosionej skóry głowy,
* bóle brzucha,
* zaparcia stolca lub biegunka,
* wzdęcia jelit (gazy),
* zgaga,
* wymioty,
* ból gardła,
* bóle głowy,
* bóle mięśni i ścięgien,
* powiększenie węzłów chłonnych szyi,
* osłabienie czucia skórnego, mrowienie, pieczenie i swędzenie,
* astma oskrzelowa,
* pragnienie jedzenia słodyczy,
* objawy niedokrwistości połączone z kołataniem serca.
Objawy chorobowe charakterystyczne tylko dla grzybicy
* stopa atlety,
* obniżenie temperatury ciała poniżej 36.6 °C,
* zimne poty nocne,
* uczucie osłabienia w dni wilgotne, bądź po kąpieli,
* spadek samopoczucia przy ekspozycji na pleśnie, kurz, substancje chemiczne, środki zanieczyszczające środowisko,
* ból i kołatania serca.
Objawy chorobowe charakterystyczne tylko dla nietolerancji glutenu
* drętwienie rąk i stóp,
* zawroty głowy spowodowane niedoboru kwasu foliowego,
* objawy grypopodobne oraz objawy przypominające grypę jelitową pod postacią biegunki, osłabienia, bólów mięśniowych, kości i stawów,
* zawroty głowy, uszkodzenie nerwów obwodowych oraz komórek ośrodkowego układu nerwowego występujące u około 5% osób chorych na Celiakię. Rodzaj dolegliwości jakie pojawiają się, zależą od tego jaki rodzaj komórek uległ uszkodzeniu oraz jak jest ono rozległe. Objawy są więc bardzo różnorodne: dźwięczenie, gwizd i hałas w uszach,
* drętwienie stóp,
* nieregularne cykle miesiączkowe albo ich brak,
* opóźnienie wystąpienia pierwszej miesiączki.
