16. Oleum Menthae (olejek miętowy).W zależności od gatunku mięty uzyskuje się różne rodzaje olejków.
Olejek eteryczny otrzymany z ziela mięty kędzierzawej (Mentha spicata) lub mięty polnej (Mentha arvensis) nie zawiera mentolu, który jest z kolei w olejkach pozyskanych z ziela mięty pieprzowej (Mentha piperita), mięty japońskiej (Mentha arvensis var. piperascens) i z ziela pulegii pospolitej (Pulegium vulgare).
Olejek miętowy z mięty pieprzowej (Oleum Menthae piperitae) jest bezbarwną lub bladożółtą cieczą, która na powietrzu żywiczeje. Zawiera mentol (48-68%), menton (do 25%), jasmon = yasmon (0,1%), piperiton, kemfen, pinen, limonen, saninen, kadynen, pulegon, cyneol, kwas walerianowy I kwas octowy. Więcej mentolu, bo około 60-90% zawiera olejek uzyskiwany z mięty japońskiej i kanadyńskiej (odmiany) – Mentha canadensis. Olejek miętowy japoński (kanadyjski) ma bardzo silny zapach i bardziej gorzki smak, jest cennym i tanim źródłem mentolu.
Mentol – C10H20O jest alkoholem terpenowym o zapachu mięty, optycznie lewoskrętnym, nierozpuszczalnym w wodzie, łatwo natomiast rozpuszczalnym w eterze etylowym i w spirytusie. Mentol jest związkiem krystalicznym, w postaci igiełek. Ma duże znaczenie w medycynie i farmacji, ogromne znaczenie w przemyśle spożywczym oraz w produkcji wódek i likierów, ponadto w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. W lecznictwie stosowany jest zewnętrznie (maście 3-10%, oleje 1-5%) jako środek przeciwświądowy (w tym także dodatek do pudrów płynnych). Ponadto doustnie w preparatach żółciopędnych (np. Terpichol). Dzienna dawka mentolu nie może przekroczyć 5-6 g (doustnie podaje się przeciętnie 100-200 mg mentolu 3-4 razy dz. Oto przykłady dawnych preparatów recepturowych stosowanych w medycynie, w użyciu domowym mentol można zastąpić olejkiem miętowym:
Rp. Mentholi 1 g
Spiritus vini 20 g
Aquae dest. 150 g
S. Co 2-4 godziny po łyżce przy zaburzeniach trawienia
---
Rp. Mentholi et
Resorcini aa 2 g (po 2 g)
Vaselini et
Lanolini aa ad 100 g (po równej części do 100 g)
S. Maść przeznaczona do leczenia swędzących wyprysków, opryszczki i świądu skóry (pruritus)
---
Rp. T-rae Convallariae maialis (nalewka konwaliowa)
T-rae Valerianae simplicis (nalewka kozłkowa) aa 10 g (każda po 10 g)
T-rae Belladonnae 5 g (nalewka z pokrzyku wilczej jagody)
Mentholi 100 mg
MDS. Po 25 kropli w nieprawidłowych sensacjach w okolicy serca
---
Rp. Mentholi 250 mg
Thymoli 500 mg
Spir. Vini 70% ad 100 g
S. Płynem przemywać zmiany pokrzywkowe i wypryski
---
Mieszanina mentolu i kwasu izowalerianowego daje mentholum valerianicum (preparaty Validol – tabl. do ssania 0,06 g i kaps. 0,05 i 0,2 g) oraz Menthowal – krople), który działa uspokajająco, rozkurczowo, żółciopędnie, wiatropędnie, wykrztuśnie i przeciwwymiotnie. Mentowal zażywa się 3-4 razy dz. po 20 kropli, natomiast Validol co 6-8 godzin po 1 tabl.
Olejek eteryczny z mięty kędzierzawej, czyli kłosowej (OleumMenthae crispae) zawiera charakterystycznie pachnący octan alkoholu dihydrokuminowego, cineol, limonen, linalol, azulen i bardzo ważny karwon (50-71%).
Karwon C10H14O jest terpenem jednopierścieniowym, ketonem terpenowym o przyjemnym mocnym zapachu. Wykorzystywany jest do produkcji past, płynów i proszków do czyszczenia zębów, produkcji perfum, dezodorantów i gum do żucia.
Olejek z pulegii pospolitej (Oleum Pulegii) ma przyjemny zapach przypominający wino. Zawiera pulegon (80%), mentol (do 9%), menton i piperiton.
Pulegon C10H16O – 1-metylo-4-izopropylidenocykloheksanon-5, keton terpenowy optycznie prawoskrętny. Olejkiem tym można nacierać skórę, co zabezpieczy przed ukąszeniami owadów i pajęczaków, np. bąków, komarów, pcheł, kleszczy. Oleum Pulegii dawniej był stosowany jako lek cucący. Jeśli więc komuś robi się słabo niechaj zażyje 4-5 kropli olejku pulegiowego na 1 łyżce miodu lub cukru.
Olejki miętowe z mentolem podane doustnie znieczulają błonę śluzową przewodu pokarmowego (efekt krótkotrwały), działają osuszająco, rozkurczowo, przeciwwymiotnie, przeciwzapalnie, wiatropędnie, potem wzmagają wydzielanie soków trawiennych i żółci, działają również moczopędnie. Polecam sporządzenie we własnym zakresie miodu miętowego, który jest nie tylko środkiem leczniczym, ale także przysmakowym. Można nim smarować chleb, słodzić mleko i herbatę z mlekiem. Znakomity przy osłabieniu, przeziębieniu i chorobach zakaźnych. Do celów spożywczych należy aromatyzować stopniowo miód dodając po kropelce olejek miętowy i mieszając starannie. Do celów leczniczych należy 3-4 krople olejku przeznaczyć na łyżkę miodu – zażywać po łyżce 1-4 razy dz. dzieciom 6-7-letnim podawać 1-2 łyżeczki takiego miodku przy katarze i przeziębieniu oraz bólu brzucha.
Olejki miętowe zastosowane zewnętrznie na skórę wywierają działanie znieczulające, a potem drażniące i rozgrzewające, poprawiając krążenie powierzchniowe, okołostawowe i przyśpieszając ustępowanie obrzęków oraz wysięków.
Kąpiele z dodatkiem olejku miętowego (5-6 kropli na wannę wody) wzmacniają i pobudzają organizm, korzystnie wpływając na układ oddechowy oraz system nerwowy. Do płukania jamy ustnej stosować 3 kropelki olejku miętowego na szklankę wody z glicerolem (1 łyżka glicerolu na szklankę wody) – energicznie zamieszać.
Rp. Mikstura na kolki i bóle brzucha oraz bóle miesiączkowe. Poprawia samopoczucie
Olejek miętowy – 1 ml + glicerol 5 ml
Nalewka (intrakt, sok) z dziurawca /dostępne w aptekach/ - 30 ml
Nalewka kozłkowa – 5 ml
Azulan – 1 ml
Nalewka nagietkowa – 15 ml
SP. Składniki wymieszać. Zażywać 1-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki
Rp. Mikstura przeciwstresowa i przeciwdepresyjna
Olejek miętowy – 1 ml + glicerol 5 ml
Nalewka z miłorzębu – 15 ml
Nalewka (sok, intrakt) z dziurawca – 15 ml
Cardiol C – krople – 15 ml
SP. Składniki wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki
