13. Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale) są olejkami eterycznymi otrzymywanymi przez destylację z para wodną traw z rodzaju Cymbopogon (palczatki).
Wyróżnić można dwie odmiany olejków lemongrasowych: wschodnio-indyjskie i zachodnio-indyjskie (gorszej jakości). Olejek wschodnio-indyjski jest czerwonawożółtą lub brunatnoczerwoną syropowatą cieczą rozpuszczalną w alkoholu. W swym składzie chemicznym posiada między innymi cytral (70-80%) i mircen (około 20%). Bardzo ważnym związkiem chemicznym wchodzącym w skład olejku lemongrasowego jest cytral – alifatyczny aldehyd terpenowy, żółta oleista ciecz o cytrynowym zapachu, będąca mieszaniną dwóch związkow izomerycznych: geraniolu i neralu. Cytral nie rozpuszcza się w wodzie, ale dobrze jest rozpuszczalny w eterach i w alkoholach bezwodnych. Stosowany w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym oraz jako surowiec do syntezy jononu i witaminy A.
Jonon – C13H20O jest związkiem pokrewnym terpenom, keton cykloalifatyczny nienasycony; trudno rozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w alkoholach i eterach; posiada zapach fiołkowy.
Na osobne potraktowanie zasługuje olejek cytronellowy – Oleum Citronellae, który jest uzyskiwany z palczatki cytronellowej Cymbopogon nardus rendle sive Andropogon citriodorus-nardus. Olejek cytronellowy jak sama nazwa wskazuje zawiera cytronellol – 3,7-dwumetylooktenol, alifatyczny alkohol terpenowy, bezbarwna ciecz o różanym zapachu, występuje w dwóch odmianach izomerycznych: L- i B-.
W zielu palczatek jest około 0,5% olejku eterycznego.
Po zażyciu olejku lemongrasowego czy cytronellowego (3-4 krople w łyżce miodu lub oleju jadalnego) następuje wzmożone wydzielanie wszystkich soków trawiennych. Występuje wzmożone trawienie, wydzielanie żółci i moczu. Olejki te wpływają przeciwalergicznie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i uspokajająco. Hamują uwalnianie mediatorów bólu i stanu zapalnego. Rozszerzają drogi oddechowe i pobudzają ośrodek oddechowy. Udrażnia zatoki oboczne nosa i jamę nosową, upłynniając zalegającą wydzielinę śluzową. Wpływają silnie odkażająco na skórę, przewód pokarmowy i układ oddechowy. Mają działanie przeciwświądowe.
Wcierany w skórę działa przeciwreumatycznie, przeciwtrądzikowo, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie.
Rp. Pasta lemongrasowa na ugryzienia i ukąszenia owadów oraz pająkó. Pasta leczy także opryszczkę
Olejek lemongrasowy lub cytronellowy – 5 ml
Maść allantoinowa – 1 łyżka
Pasta cynkowa – 1 łyżka
S.P. Składniki wymieszać starannie. Miejsca ukąszenia lub opryszczkę smarować 4-6 razy dz.
Rp. Mazidło lemongrasowe przeciwroztoczowe i przeciwgrzybicze
Olejek lemongrasowy – 5 ml
Olejek tatarakowy lub goździkowy – 3 ml
Maść z witaminą A – 1 tubka
Dermatol – zasypka – 1 torebka
Ichtiolowa maść – 1 tubka
Nafta kosmetyczna lub olej winogronowy – 50 ml
S.P. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.
Wskazania: opryszczka, ugryzienia owadów i pająków, grzybice, łuszczyca, wypryski, ropnie.
Rp. Syropek lemongrasowy na przeziębienia, kaszel, choroby zakaźne, katar i chore zatoki
Glicerol – 15 ml
Olejek lemongrasowy lub citronellowy – 3 ml
Olejek eukaliptusowy – 1 ml
Sok grejfrutowy naturalny – 100 ml
Sok z cytryny – 30 ml
Płyn Pectosol (w aptekach) – 15 ml
Miód naturalny – 100 ml
Wino słodkie – 50 ml
Wit. A lub A+E w kroplach – 5 ml
Składniki wymieszać. Zażywać 2-4 razy dz. po 1 łyżce.
