Opis.
Roślina jednoroczna lub dwuletnia dorastająca do 50 cm dł. lub wys.; łodyga podnosząca się, rozgałęziona, naga; liście lancetowate, krótkoogonkowe; kwiatostan - kłos zwisający na szczycie pędów; kwiaty zielonawo-czerwonawe; okwiat 4-krotny; pręcików 6; owoc - orzeszek; liście mają ostrawy smak. Kwitnie od lipca do października. Rośnie nad brzegami wód, przy rowach, na przydrożach, na usypiskach ziemi, na wzgórzach, na zaniedbanych grządkach, w sadach, na ugorach, na polach, w lasach i na łąkach; lubi gleby kwaśne i wilgotne,
Rdest ostrogorzki należy odróżnić od rdestu plamistego - Polygonum persicaria, który posiada na liściach charakterystyczne, ciemne plamy i nie ma ostrego smaku. Porównując jednak skład chemiczny obu rdestów wynika, że jest on podobny, a to oznacza, iż mają także zbliżone właściwości lecznicze; rdest plamisty nie zawiera tylko ostrogorzkiego poligodialu.
Surowiec.
Surowcem farmakopealnym (FP II,III,IV) jest ziele rdestu ostrogorzkiego - Herba Polygoni hydropiperis, które można pozyskać ze stanu naturalnego w okresie kwitnięcia i wysuszyć w temp. do 40 stopni C, lub kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.
Skład chemiczny.
Ziele zawiera flawonoidy - do 3% (kwercytryna, kwercetyna, hiperozyd, persykaryna, izoramnetyna, ramnazyna, rutyna, 7-metyloester persykaryny i in.), garbniki - do 5%, olejek eteryczny poligodialem, konifertyfoliną, izotadeonalem, varburganalem; ponadto saponiny, kw. elagowy, kw. galusowy, barwnik - fagopirynę.
Kwas elagowy - dipepsyd kw. galusowego rozpuszczalny w gorącym alkoholu, silnie hamuje krwawienie.
Działanie.
Wyciągi z ziela rdestu ostrogorzkiego i pienistego uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, likwidują biegunki, działają silnie przeciwkrwotocznie - hemostatycznie (zwiększają lepkość czyli krzepliwość krwi, a odkrył to radziecki uczony - Krawkow), lekko narkotycznie i wyraźnie przeciwbólowo (soki, wyciągi alkoholowe). Ponadto flawonoidy zawarte w surowcu działają żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, a garbniki - odkażająco.
Wskazania:
nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwotoki maciczne, krwiomocz, choroba wrzodowa, krwawienia z przewodu pokarmowego, hemoroidy połączone z zaparciami (wyciąg glicerynowy!), biegunka (w tym także krwawa),krwotoki z nosa, krwawiące rany (okłady i jednoczesne picie soku lub maceratu), pękanie l przepuszczalność naczyń krwionośnych - plamice, żylaki, upławy, zapalenie przydatków, stany zapalne pochwy, krwawiączka, grypa, gruźlica, ostry kaszel, stany zapalne naczyniówki, spojówek l gałki ocznej, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie.
Przeciwwskazania:
zakrzepy krwi w naczyniach krwionośnych, zawał, dusznica bolesna, zapalanie żył, słabe krążenie mózgowe, wieńcowe l w kończynach.
Macerat: 4 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować pod przykryciem 6-8 godzin; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml (w skazach krwotocznych i w krwotokach) lub 3 razy dz. po 100 ml, w innych chorobach. Niemowlętom nie podawać (bezpieczniejsze są inne rdesty i przy tym nie drapiące w gardle). Dzieci ważące 15-20 kg - 21-23 ml, 25-30 kg - 35-42 ml, 35-40 kg - 50-57 ml, 45-50 kg - 64-71 ml, 3-4 razy dz.; w razie krwotoków - częściej.
Pulvis Polygoni hydropiperis: suche ziele zmielić na pył; zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki.
Mel Polygoni hydropiperis: na każdą łyżeczkę proszku rdestowego dać 1 łyżkę miodu i 1 łyżeczkę gliceryny, wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.
Wyciąg glicerynowy: pół szkl. świeżego lub suchego, zmielonego ziela zalać 100-120 g gliceryny; wytrawiać 14 dni; odcedzić wyciąg od masy (do gliceryny można dodać 50 ml alkoholu 40% w celu lepszej ekstrakcji, zwłaszcza w przypadku suchego surowca, który pochłania dużo rozpuszczalnika). Zażywać 2-3 razy dz. po 2 łyżeczki płynu rozmieszanego z sokiem owocowym.
Alkoholatura zimna: 1 szkl. świeżego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml lub stosować zewnętrznie do przemywania, spryskiwania ran, ropni, owrzodzeń, wyprysków, pryszczy i opryszczek.
Intrakt rdestowy - Intractum Polygoni hydropiperis: pół szkl. świeżego ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. 75 u; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Stosować jak alkoholaturę.
Nalewka rdestowa - Tinctura Polygoni hydropiperis: pół szkl. suchego ziela zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 5-10 ml lub używać zewnętrznie.
Nalewką i intraktem z rdestu nożna spróbować leczyć teleangiektazje, dermatozy i trądzik różowaty.
Sok rdestowy - Succus Polygoni hydropiperis: świeże ziele zmielić przez maszynkę do mięsa; każdą 1 szkl. masy roślinnej zalać 100 ml przegotowanej wody o temp. 30-40 C; macerować pod przykryciem 8 godzin; odcedzić miazgę od wyciągu, ale jej nie wyrzucać lecz przepuścić jeszcze przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Sok pić 3-4 razy dz. lub w razie krwotoków częściej po 30-50 ml. Na zimę zakonserwować poprzez zalanie alkoholem lub gliceryną (100 ml na 100 ml). Wówczas taki lek zażywać 3-4 razy dz. po 2 łyżeczki. Przechowywać w lodówce!
Galaretka rdestowa: 1 czubatą łyżkę żelatyny spożywczej zalać 40O ml wrzącej wody (wodę wlewać stopniowo i wszystko razem starannie mieszać),gotować 1-2 minuty stale mieszając aż do całkowitego rozpuszczenia się żelatyny, następnie dodać 3 łyżki gliceryny i 5 łyżek suchego lub 8 łyżek świeżego mielonego ziela rdestu, zagotować, wymieszać i przelać do słoika, zakręcić, a następnie przenieść w zimne miejsce; w czasie zastygania galaretki masa roślinna opadnie na dno naczynia, a ciała czynne zawarte w niej przejdą do samego leku (ulegną rozpuszczeniu). Galaretkę rdestową zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce (w razie krwawień częściej) lub stosować zewnętrznie do leczenia ran oraz do hamowania krwotoków. Doskonale leczy biegunki i nieżyt żołądka, wybitnie zwiększa krzepliwość krwi. Lekko ogrzaną galaretkę rdestową (o temp, ok. 37 C) można wprowadzać do odbytu przy pomocy gruszki lewatywowej w ilości 100 ml. Takie wlewy doodbytnicze stosować w przypadku guzków krwawniczych, bolesnych biegunek podrażniających śluzówkę odbytu, świądu, w razie nieprzyjemnego parcia na kał, np. podczas niestrawności oraz w stanach zapalnych.
- Rp. Ziele rdestu (obojętnie którego) - 2 łyżki
- Ziele glistnika - 2 łyżki
- Liść mięty - 2 łyżki
Wymieszać. 1 czubatą łyżkę żelatyny spożywczej zalać stopniowo 400 ml wrzącej wody, gotować 2 minuty na wolnym ogniu stale mieszając aż do rozpuszczenia żelatyny. Do wody żelatynowej wsypać powyższą mieszankę, wymieszać i przelać do słoiczka; na końcu proponuję do płynu wlać 4 łyżki gliceryny płynnej. Lek przenieść do zimnego miejsca aby zastygł, a masa roślinna opadła na dno naczynia. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce lub stosować doodbytniczo po ogrzaniu do temp. 37 stopni C w ilości 2 łyżek. Lek działa przeciwbólowo, znieczulająco, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, rozkurczowo, odkażająco. Zażyty doustnie działa ponadto wiatropędnie, żółciopędnie, uspokajająco i lekko przeczyszczająco.
Wskazania: zaparcia, bolesna, drażniąca śluzówkę biegunka, hemoroidy, parcie na kał w czasie niestrawności, stany zapalne odbytu i jelita grubego, krwawienia wewnętrzne, bóle brzucha, wzdęcia, skurcze.
- Rp. Ziele rdestu - 1 łyżka
- Ziele skrzypu - 1 łyżka
- Liść pokrzywy - 1 łyżka
- Ziele ruty - 1 łyżka
- Ziele jemioły - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150 ml.
Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, zapalenie przydatków, upławy, pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie, zapalenie naczyniówki, gałki ocznej i spojówek, krwawiączka, trądzik różowaty, plamice, teleangiektazje, hemoroidy, krwiomocz, krwotoki z nosa, choroba wrzodowa, krwawa biegunka, schorzenia wątroby, trzustki i śledziony, żylaki kończyn.
