Opis.
Roślina wieloletnia dorastająca do 10 cm dł.; kłącza pełzające, rozgałęzione; łodyga krótko owłosiona, z 3-4 łuskowatymi liśćmi i z 2 lub 3 zielonymi liśćmi; liście zimotrwałe, długoogonkowe, nerkowate, u nasady sercowate, połyskujące, całobrzegie; kwiaty pojedynczo na szczytach krótkich pędów, tuż przy ziemi lub ukryte w zeschłych liściach, zwisłe; okwiat promienisty, dzwonkowaty, trójdzielny, brunatny lub rudy; owoc - 6-komorowa torebka. Kwitnie od marca do maja. Rośnie w cienistych lasach mieszanych, iglastych i liściastych, niekiedy występuje masowo tworząc zielone dywany. Lubi gleby liściaste, humusowe, wilgotne, zasobne w wapń. Pospolity w całym kraju. Roślina chroniona. Przy roztarciu roślina wydziela muszkatołowo-goździkowy zapach.
Surowiec.
Surowcem są liście - Folium Asari. Nie powinno zbierać się całego ziela wraz z korzeniami, bo wiąże się to ze zniszczeniem rośliny, a jest jej coraz mniej w naszym kraju.
Liście zbiera się po trochu z każdej rośliny (ostrożnie, aby nie wyrwać rośliny wraz z korzeniami z ziemi w której tkwi słabo); suszy się je w normalnej temperaturze, potem oczywiście mieli i przesypuje do szczelnego opakowania.
Skład chemiczny.
Liście zawierają w specjalnych komórkach olejek eteryczny w ilości do 1,5%, a w nim aldehyd azarylowy, metyloeugenol, dwuazaron, pinen, borneol i azaron – 1%. Ponadto rośliny posiadają flawonoidy (kwercytrynę, kwercetynę), garbniki, śluzy, żywice, kw. askorbinowy i cytrynowy, dużo soli potasu i krzemionki oraz różnego rodzaju goryczki. Związki lotne są fitoncydami.
Azaron - związek chemiczny zbudowany z 12 atomów węgla, 16 atomów wodoru i 3 atomów tlenu o budowie eteru fenolowego występujący w odmianach cis i trans.
W kopytniku znajduje się izomer trans-izoazaron.
Działanie.
Zawarty w kopytniku azaron działa silnie bakteriostatycznie, spazmolitycznie (rozkurczowo), sekrolitycznie i sedatywnie (uspokajająco) na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto kopytnik działa napotnie, lekko moczopędnie, przeciwgorączkowo, żółciopędnie; pobudza i reguluje miesiączkowanie, rozgrzewa, likwiduje lub łagodzi kaszel oraz katar, w tym także sienny, ludzi w podeszłym wieku i dzieci - usypia. W dawce około 100-150 ml kopytnik działa wymiotnie.
Wskazania: choroby alergiczne połączone z nieżytami układu oddechowego oraz kichaniem, przeziębienie, choroby zakaźne połączone z katarem i kaszlem, kaszel u palaczy, zaburzenia miesiączkowania, astma, bezsenność, wyczerpanie nerwowe.
Przedawkowanie kopytnika jest bardzo niebezpieczne i objawia się nudnościami, wymiotami, biegunką, złym samopoczuciem, podrażnieniem przewodu pokarmowego i nerek oraz zapaścią i majaczeniem, drgawkami oraz halucynacjami. Kobiety w ciąży nie mogą zażywać żadnych leków w skład których wchodzi kopytnik czy olejek kopytnikowy (np. Azarina).
Napar: 1 łyżeczkę suchych liści zalać 150-200 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Zażywać 4 razy dz. po 2-4 łyżki. Napar można osłodzić miodem. Susz zaparza się także w mleku i podobnie zażywa. Dzieciom podawać zależnie od wagi; 15 kg - 6 ml, 20-25 kg - 8,5-10,7 ml, 30-35 kg - 12,8-15 ml, 40-45 kg - 17-19 ml, 50-55 kg - 21-23,5 ml, 4 razy dziennie.
Nalewka kopytnikowa - Tinctura Asari: pół szkl . liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po 30 kr.; dzieci ważące 10-15 kg - 4-6 kr. 20-25 kg - 8-10 kr., 30-35 kg - 12-15 kr., 40-45 kg - 17-19 kr., 50-55 kg - 21-23 kr., 4 razy dz. Można w mleku osłodzonym miodem.
Ze świeżych liści kopytnika polecam przyrządzić intrakt (pół szkl. masy świeżej po zmieleniu zalać 400 ml gorącego alkoholu 40% i alkoholaturę “zimną”. Oba wyciągi zażywa się tak jak nalewkę.
Alkoholmel Asari: do 100 ml wyciągu alkoholowego wlać 100 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1-2 łyżeczki. Dzieciom w mleku z miodem podawać ten przetwór.
Syrop kopytnikowy - Sirupus Asari: pół szkl. świeżych zmielonych liści zalać 2 szkl. wody; gotować 10 minut; odstawić na 60 minut; przecedzić. Do wyciągu dodać sok z cytryny (1 małej) i 200 ml miodu, wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1-2 łyżeczki.
Rp.
Nalewka kopytnikowa - 10 ml
Nalewka lepiężnikowa - 10 ml
Nalewka glistnikowa - 10 ml
Nalewka rozmarynowa - 10 ml
Nalewka wrotyczowa - 10 ml
Płyny wymieszać.
2 łyżeczki preparatu wlać do 200 ml naparu melisowego. Wypić jednorazowo. Stosować 2 razy dz.
Wskazania: zatrzymanie miesiączki, bolesne, nieregularne i skąpe lub połączone z upławami krwawienia miesiączkowe, stan przedmiesiączkowy, zapalenie przydatków, bóle brzucha i jajników, kolka żółciowa, żołądkowa lub jelitowa, stres, wyczerpanie nerwowe, bezsenność, lęk, choroby alergiczne połączone z nieżytem układu oddechowego i kichaniem, opryszczka, osłabienie, przeziębienie, zaburzenia trawienne ostre. Lek silny !
Wyciąg olejowy z kopytnika - Oleum Asari wcierać w stopy, plecy, brzuch, klatkę piersiową i w szyję podczas przeziębienia, zmarznięcia, w grypie oraz w innych chorobach połączonych z nieżytem układu oddechowego czy wymagających rozgrzania (reumatyzm). Olej kopytnikowy - Oleum Asari przyrządza się następująco: pół szkl. suchych lub świeżych liści zalać 200 ml gorącego oleju winogronowego lub oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować.
Miód kopytnikowo-glistnikowy - Mel Asaro-chelidonii: na każdą płaską łyżeczkę sproszkowanego ziela glistnika i 1 płaską łyżeczkę sproszkowanego ziela kopytnika (zmielić w młynku) dać 2 łyżki miodu i 1 łyżkę wódki lub wina; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce przy nieżycie układu oddechowego, nerwicy bezsenności i kaszlu.
