Opis
1. Dziewanna kutnerowata – roślina dwuletnia, cała pokryta żółtawym kutnerem; dorasta do 1,5 m wys.; liście brzegiem karbowane, dolne szeroko-eliptyczne, górne – szerokolancetowate; kwaity po 2-5, skupione w proste, szczytowe, długie grono; kielich o 5 lancetowatych łatkach; korona żółta, do 5 cm średnicy; pręcików 5, dwa dłuższe od pozostałych; słupek 1; owoc – torebka. W Polsce rośnie głównie na niżu – na słonecznych wzgórzach, zrębach i przydrożach, niekiedy uprawiana.
2. Dziewanna wielokwiatowa – roślina dwuletnia, pokryta żółtawym kutnerem, dorastająca do 2 m wys.; liście dolne eliptyczne, wyższe jajowate, brzegiem karbowane; kwiaty ustawione na osi głównej kwiatostanu w pęczkach, po 2-5; kielich dzwonkowaty, 5-ząbkowany; korona żółta, o krótkiej rurce, płaska, o nierównych łatkach, dolna łatka największa; pręcików 5; słupek 1; owoc – torebka. U nas rośnie na niżu, Podkarpaciu, na słonecznych wzgórzach, polanach i przydrożach.
3. W Polsce rośnie także dziewanna drobnokwiatowa – Verbascum thaplus, o podobnych właściwościach leczniczych jak poprzednie; pospolita wszędzie.
Surowiec
Surowcem jest sam kwiat dziewanny – Flos Verbasci, FP II, III, IV et V. kwiaty można nabyć w sklepach zielarskich /Herba Lux, Herbapol, Kawon) – op. 25 g. W aptekach i w sklepach zielarskich dostępny jest także syrop dziewannowy Sirupus Verbasci /Rol.Sp.Prod.-Usł.; Hasco Lek) – 1 łyżka 3-4 razy dz.
Z powodzeniem stosowałem także całe ziele dziewanny – Herba Verbasci. Ziele (górna część i liście) pozyskuje się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 60o C, potem mieli i przechowuje w szczelnych słojach. Jest silniejsze w działaniu niż sam kwiat.
Skład chemiczny
Kwiaty: barwniki (krocetyna, ksantofil), śluzy (2-3%), cukry (ok. 11%), saponiny (verbaskosaponiny), irydoidy, alkohole wielowodorotlenowe, flawonoidy (hesperydyna), olejek eteryczny, sole mineralne (ok. 6%), kwasy organiczne, karoten, witamina PP i z grupy B.
Ziele zawiera glikozydy irydoidowe, alkohole cukrowe, saponiny, flawonoidy (rotenon, hesperydyna, rutyna, luteolina), kwasy fenolowe pochodne kw. cynamonowego, kwas kawowy.
Działanie: wykrztuśne, przeciwkaszlowe (uwaga ! działanie wykrztuśne nie jest równoznaczne z działaniem kaszlowym, oznacza ono jedynie upłynnienie śluzowej wydzieliny, przez co ułatwia jego wydalenie, nie zaś na wywoływaniu kaszlu; działanie przeciwkaszlowe polega na hamowaniu ośrodka kaszlu), przeciwzapalne, silnie odkażające (ziele), przeciwbólowe (ziele), przeciwgorączkowe (ziele), przeciwalergiczne, przeciwwysiękowe, silnie żółciopędne (ziele), moczopędne, rozkurczowe, regulujące wypróżnienia.
Wskazania: nieżyty dróg oddechowych, choroby alergiczne, kaszel, przeziębienie, choroby zakaźne, niedoczynność gruczołów dokrewnych, choroby skórne, zaburzenia trawienne, blednica, zaburzenia krążenia obwodowego (ziele).
Przeciwwskazania: ciąża, uczulenie na zioło podczas zbierania.
Napar: 1 łyżkę ziela lub 2 łyżki kwiatów zalać 1 szkl. wrzącej wody (kwiaty zalać mlekiem); parzyć 20 minut, przecedzić; napar mleczny i wodny osłodzić miodem, pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Można podawać dzieciom powyżej 3 r. ż. – 100 ml naparu mlecznego z miodem.
Tinctura Verbasci: pół szkl. suchego ziela lub 1 szkl. suchych kwiatów zalać 250 ml wódki; wytrawiać 7 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml w 100 ml mleka z miodem.
Zewnętrznie stosować (przemywać skórę, okłady z roztworu: 1 cz. nalewki + 1 cz. wody przegotowanej) w leczeniu opornych opryszczek (pędzlować nierozcieńczoną nalewką), trądzika młodzieńczego, krost, ropni, zapalenia mieszków włosowych, trądzika odwróconego, oparzeń i sączących ran.
Rp. Mikstura przeciwstresowa AMVH
Nalewka melisowa 10 ml
Nalewka dziewannowa 15 ml
Nalewka arnikowa – 10 ml
Nalewka (sok, intrakt) dziurawcowa – 10 ml
Płyny zmieszać.
Zewnętrznie - wskazania: opryszczki, trądzik, ropnie, rany sączące, oparzenia, liszaje, liszajce.
Doustnie – wskazania: nerwice narządowe, bezsenność, ból brzucha, niepokój wewnętrzny, stres.
Sposób użycia: okłady (roztwór: 1 cz. mikstury + 1 cz. wody), przemywanie schorzałej skóry 2-3 razy dz. Równocześnie doustnie: 5-10 ml preparatu 3 razy dz. w ciepłym mleku z miodem.
Rp. Mieszanka przeciwprzeziębieniowa VSUMP
Kwiat lub ziele dziewanny 2 cz.
Ziele majeranku 1 cz.
Ziele lub kwiat wiązówki – 1 cz.
Kora wierzby – 1 cz.
Liść lub korzeń babki 1 cz.
Korzeń arcydzięgla lub dzięgla, lub kwiat wrotyczu, lub owoc anyżu – 1 cz.
Kwiat lub liść podbiału – 1 cz.
Zioła wymieszać.
1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl. wody, zagotować, odstawić na 20 minut pod przykryciem, przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 200 ml
Wskazania: choroby przeziębieniowe, gorączka, grypa, angina, ospa, odra, kaszel, zapalenie oskrzeli lub krtani, zapalenie gardła.
