Opis
Drzewo dorastające do 35 m wys.; korowina gładka, popielata lub popielato szara, lśniąca; pączki długi, zaostrzone, lancetowate; liście jajowato-eliptyczne, 5-10 cm dł., na brzegu orzęsione, krótkoogonkowe, z wierzchu żywozielone i połyskujące, spodem jaśniejsze; kwiatostany wyłącznie na pędach tegorocznych, pręcikowe, główkowate, długoszypułkowe, zwisające; słupkowe – dwukwiatowe, skierowane w górę; kwiat słupkowy o słupkach 3-komorowych, otoczonych wspólną miseczką powstałą przez zrośnięcie podkwiatków; owocem jest trójkanciasty orzech – bukiew, zamknięty w pękającej 4 klapami, kolczastej miseczce. Kwitnie w kwietniu i w maju. Drzewo często spotykane na całym obszarze Polski. W pd-wsch. Polsce liczne lasy bukowe.
Surowiec
Surowcem jest liść Folium Fagi i owoc – Fructus Fagi. Liście zbiera się wiosną i wczesnym latem, a orzeszki – bukwie – jesienią. Kolczastą miseczkę należy odrzucić, natomiast orzeszki trzeba wyprażyć (ale nie spalić!!!) na patelni lub blasze w piekarniku. Wyprażone bukwie najlepiej zmielić i przechowywać w szczelnych puszkach.
Liście najlepiej wysuszyć w normalnej temperaturze.
Lecznicze są także całe gałązki z młodymi listkami wiosennymi (otwierające się pączki) – Frondes Fagi, wysuszone w temperaturze pokojowej, a potem zmielone.
Skład chemiczny
Liście, pędy i orzeszki bogate są w związki fenolowe (kwas wanilinowy, synapowy, ferulowy), saponiny, flawonoidy (mirycetyna, kempferol, kwercetyna), garbniki i alkaloidy, fitochinony, tokoferole.
Bukwie zawierają 30-36% tłuszczowców, ok.. 23% białek, saponiny, kwas jabłkowy, cytrynowy, wanilinowy, 6% soli mineralnych, cukry, skrobię i alkaloid – faginę.
Fagina działa narkotycznie. Wysoka temperatura niszczy faginę, zatem orzeszki uprażone są jej pozbawione i można je bezpiecznie stosować.
Właściwości, działanie i zastosowanie
Napar z pędów i liści działa przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, przeciwalergicznie, uspokajająco, w dużych dawkach lekko nasennie i oszałamiająco, moczopędnie, przeciwkrwotocznie, silnie odkażająco. Uszczelnia naczynia krwionośne; wzmaga wydzielanie kwasu solnego, polepsza trawienie, zwiększa apetyt, likwiduje zaburzenia trawienne.
Wskazania: nadmierne krwawienia miesiączkowe, bezsenność, podenerwowanie, plamice żylaki, trądzik różowaty, skąpomocz, zaburzenia trawienne, biegunki, niestrawność, nieżyt jelit, nadciśnienie, obrzęki, gorączka, reumatyzm, choroba wrzodowa, koszmarne sny (?), stany zapalne gardła i jamy ustnej oraz przełyku, żołądka i jelit, rany (okłady z naparu), opryszczki (przemywanie nalewką), owrzodzenia, wypryski, oparzenia, liszaje, liszajce, łojotok, trądzik młodzieńczy, pryszcze w okresie miesiączkowania, w czasie ciąży, w okresie rozwoju i przekwitania.
Wymienione choroby skórne nie wystarczy jednak leczyć zewnętrznie (poprzez przemywanie nalewką bukową), ale również trzeba stosować ziółka wewnętrznie, które oczyszczą organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii, uregulują metabolizm oraz trawienie i przyswajanie pokarmu; proponuję następującą mieszankę ziołową:
Rp. Mieszanka FAVUM czyszcząca krew z toksyn
Liść buku - 1 łyżka
Ziele fiołka trójbarwnego - 1 łyżka
Kłącze perzu - 1 łyżka
Ziele pokrzywy - 1 łyżka
Ziele mniszka lub jego korzeń - 1 łyżka
Liść melisy - 1 łyżka
Surowce wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieciom podawać 50-100 ml, zależnie od wieku.
Napar z liści bukowych: 2 łyżki liści lub gałązek zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; dzieci ważące 10 kg - 28 ml, 15 kg - 42 ml, 24 kg - 68 ml, 32 kg -90 ml, 54 kg - 154 ml, 3-4 razy dz.
Nalewka bukowa - Tinctura Fagi: pół szkl. liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie.
Odwar z orzeszków bukowych posiada wartość smakową, jest namiastką kawy: 2 łyżki zmielonych bukwi zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; posłodzić do smaku. Pić po śniadaniu lub kolacji 1 szkl. kawy bukowej. Odwar z bukwi, ale gorzki leczy znakomicie biegunkę, niestrawność i nieżyt jelit.
Kawa bukowo-zbóżowa: żyto, pszenicę i (lub) jęczmień oraz korzeń podróżnika cykorii w równych częściach wymieszać i wysypać na czystą patelnię (lub blachę); uprażyć na kolor brązowy; zmielić w młynku do kawy; dodać trochę wanilii, cynamonu i gałki muszkatołowej; przechowywać w szczelnym opakowaniu. 2 łyżki pysznej kawy bukowo-zbożowej zalać 200-300 ml wrzącej wody; gotować 3 minuty; odstawić na 5 minut; przecedzić; osłodzić do smaku. Warto pić z mlekiem i miodem przed snem.
