Opis
Wiecznie zielona krzewinka dorastająca do 30 cm wys.; pędy nadziemne wyrastają z pachwin pędów podziemnych; kwiaty białe nieco czerwonawe; jagoda początkowo biała, później jaskrawoczerwone; liście nagie, zielone, brzegiem podwinięte, spodem gruczołowato kropkowane. Kwitnie od maja do lipca; owocuje w sierpniu. W niektórych regionach Polski (południowych i południowo-zachodnich) owocuje po raz drugi we wrześniu, październiku i w listopadzie. Borówka brusznica często mylona jest z mącznicą lekarską (płoży się po ziemi, listki po spodniej stronie mają delikatną siateczkę wiązek przewodzących - nerwację; owoce wewnątrz są białawe, mączystej). Borówka brusznica rośnie w lasach iglastych i iglasto-liściastych, w zaroślach i na wrzosowiskach.
Surowiec
Surowcem zielarskim jest liść i owoc borówki brusznicy - Folium et Fructus Vitis idaeae. Liść można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 25 i 50 g). Liście zbiera się w czasie lub w początkach kwitnienia, bądź też w czasie pozyskiwania owoców. Owoce jędrne suszy się najpierw w normalnej temp,, gdy ulegną pomarszczeniu dosusza się je w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80o C. Liście suszy się w temp. 20-30o C. Suche surowce trzeba zmielić.
Skład chemiczny
Liście posiadają glikozydy fenolowe - arbutynę i metyloarbutynę, związki flawonoidowe, np. izokwercetynę, garbniki katechinowe - ok. 12%, kwasy organiczne - kw. chinowy, triterpeny, sole mineralne (dużo manganu) i witaminy.
Owoce zawierają wit. C - 16 mg/100 g, wit. A - 120 j.m., wit. P - 460 mg, wit. B, - 20 ug, wit. B2 - 70 ug, cukrowce - 8,17%, kw. jabłkowy 2,06%, sole mineralne - 0,35% (potasu, wapnia, żelaza, fosforu i manganu), pektyny - 0,63%, garbniki, pochodne kwasu salicylowego, kw. cytrynowy i octowy.
Działanie i zastosowanie
Liście brusznicy działają podobnie jak liście mącznicy lekarskiej, to jest; moczopędnie, silnie odkażająco na drogi moczowe i przewód pokarmowy, rozkurczowo, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwkrwotocznie. Zawarte w liściach arbutyna i metyloarbutyna rozpada się na glukozę i hydrochinon - związek aromatyczny o działaniu przeciwbakteryjnym, pierwotniakobójczym i przeciwwirusowym.
Wskazania: zakażenia i stany zapalne układu moczowego, kamica moczowa, skąpomocz, biegunka, niestrawność, choroby zakaźne, gorączka.
Napar z liści: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 4-5 ml, 4 kg - 5-6 ml, 5 kg - 7 ml, 7 kg - 10 ml, 3-4 razy dz. ; dzieci; 9-10 kg - 12-13 ml, 15 kg - 21 ml, 21 kg - 30 ml, 24 kg - 3^ ml, 32 kg - 45 ml, 42 kg - 60 ml, 54 kg - 77 ml, 3-5 razy dz.
Nalewka z liści: pół szkl. suchych, rozdrobnionych liści zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 4 razy dz. po 10 ml w 50 ml wody. Watką zmoczoną w nalewce przemywać skórę tłustą z trądzikiem młodzieńczym, pryszcze, owrzodzenia, odparzenia, rany, oparzenia, liszaje, liszajce, sączące. wypryski i opryszczki.
Napar, odwar i nalewka z suchych owoców działają przeciwbiegunkowo, przeciwgorączkowo, przeciwbakteryjnie, moczopędnie i przeciwzapalnie.
Nalewka z owoców: pół szkl. suchych mielonych owoców zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 15 ml w 50 ml wody; dzieci: 23 kg - 4-5 ml, 32 kg - 6-7 ml, 42 kg - 9 ml, 54 kg - 11-12 ml, 3-4 razy dz. w 50 ml wody.
Napar z owoców: 2-3 łyżki owoców zalać 400 ml wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić; jeżeli nie leczymy biegunki to posłodzić miodem. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Jeżeli chcemy odwar to należy owoce pogotować 3-5 minut. Dzieciom podaje się 50-100-150 ml, zależnie od wieku. Niemowlętom ważącym 3 kg - 8 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 7 kg - 20 ml, 3-4 razy dz. przy zaburzeniach trawiennych i silnych lub średnich biegunkach.
Owoce są doskonałym surowcem do robienia dżemów, konfitur, soków i syropów. Przepisy podane są przy borówce czernicy.
