Opis
1. Bodziszek cuchnący - Geranium robertianum - roślina o specyficznym, mocnym, przyjemnym zapachu; łodyga prosta, gałęzista, czerwonawa, w węzłach zgrubiała, odstająco gruczołowato owłosiona; liście pierzasto-sieczne 3-5-dzielne; odcinki podwójnie pierzasto-sieczne, szczytowy -długoogonkowy; boczne - prawie siedzące; ulistnienie równoległe; szypułki kwiatowe w kątach liści, 2-kwiatowe; działek kielicha 5, przytulonych, owłosionych, długoościstych; płatków korony 5, jasnopurpurowych, z 3 białymi paskami, odwrotnie jajowatych, 1-2 razy dłuższych od działek kielicha. Roślina dwuletnia dorastająca do 30-50 cm wys. Kwitnie od czerwca do września. Owoc - rozłupnia 5-krotna, rozłupki z ością. W Polsce bardzo pospolity na niżu i w górach do 1700 m n.p.m. Występuje w wilgotnych, cienistych lasach, w zaroślach, w ziołoroślach, na zboczach, przy rzekach, przy drogach, w sadach.
2. Bodziszek krwisty czyli czerwony - Geranium sanguineum - roślina wieloletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga szeroko rozgałęziona, odstająco i długo owłosiona; liście dolne 7-dzielne; odcinki liściowe 3- lub więcej dzielne; odcinki ostatniego rzędu równowąskolancetowate, prawie całobrzegie; szypułki jednokwiatowe; kwiaty duże jasnopurpurowe lub fioletowe; płatki szerokie, odwrotnie jajowate, na szczycie wycięte, 2 razy dłuższe od działek kielicha; owoc - rozłupnia. Kwitnie od maja do lipca. Występuje w suchych zaroślach, w lasach, na słonecznych zboczach, przy drogach; pospolity w całym kraju.
Do celów leczniczych nadają się także: bodziszek łąkowy - Geranium pratense; łodyga wyprostowana, gałęzista, w górze odstająco gruczołowato owłosiona; liście 7-dzielne, o odcinkach rombowych, pierzastowrębnych, ząbkowanych; kwiaty po 2 lub więcej na szypułkach; szypułki gruczołowato owłosione, po przekwitnięciu w dół odgięte; działki z 3 wiązkami przewodzącymi, krótsze od płatków; płatki szerokojajowate, duże, niebieskie lub liliowe; nitki pręcików u nasady szerokojajowate, w pozostałej części nitkowato zwężone; wys. do 100 cm; kwitnie od czerwca do września, występuje w całej Polsce; rośnie na łąkach, w lasach, na miedzach, po przydrożach, na zboczach i w ziołoroślach, i wreszcie bodziszek drobny -Geranium pusillum - roślina roczna dorastająca do 50 cm wys.; łodyga rozesłana; liście 7-9- dłoniastodzielne; odcinki jajowatoklinowate; kwiaty różowe lub jasnofioletowe, po przekwitnięciu w dół odgięte; działki kielicha zakończone krótką ością; płatki korony odwrotnie jajowate, słabo wycięte, u nasady orzęsione; pręcików 10; kwitnie od maja do sierpnia; roślina pospolita w całym kraju.
Wszystkie opisane bodziszki mają takie same właściwości lecznicze.
Surowiec
Surowcem jest ziele i korzeń - Herba et Radix Geranii. Są to surowce niefarmakopealne, czyli nie objęte przez naszą FP, nie można ich kupić w aptekach czy w sklepach zielarskich, trzeba je samemu zebrać ze stanu naturalnego lub z własnej uprawy. Ziele zbiera się w czasie kwitnienia, rozkłada pojedynczą warstwą na siatkach lub papierach (można je też zawiesić na sznurku), suszy w przewiewnym miejscu, w normalnej temperaturze, potem mieli i przesypuje do szczelnych opakowań. Korzenie wykopuje się wiosną lub jesienią.
Skład chemiczny
Ziele zawiera flawonoidy, olejek eteryczny, garbniki ok. 5%), gorycze (np. geraniinę), alkaloidy, glikozydy, kwasy organiczne (walerianowy, winowy, octowy, kawowy), witaminy, np. wit. C - 100 mg/100 g, sole mineralne, aktywne enzymy i barwniki. Korzenie zawierają aż 44% garbników.
Działanie i zastosowanie
Bodziszki działają przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, odkażająco, moczopędnie, żółciopędnie, wykrztuśnie; wzmagają wydzielanie soków trawiennych, zwiększają apetyt, ułatwiają trawienie, leczą biegunki, uszczelniają naczyńka krwionośne; działają też uspokajająco.
Wskazania: wzdęcia, niestrawność, choroba wrzodowa, odbijanie, uczucie pełności w brzuchu, nieprawidłowa perystaltyka jelit, skąpomocz, stany zapalne przewodu pokarmowego, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy.
Zewnętrznie (okłady, przemywanie, kąpiele, płukanki): stany zapalne jamy ustnej i gardła oraz pochwy i warg sromowych (nasiadówka;, łojotok, trądziki, ropnie, oparzenia, rany, owrzodzenia, nadżerki, liszaje, liszajce, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem, nadmierna potliwość, opryszczki, wypryski.
Napar: 2 łyżki ziela zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100 ml; dzieci: 1 r. ż. (ok. 9-10 kg) - 12 ml, 3 r. ż. (ok. 15 kg) - 20 ml, 7 r. ż. (ok. 24 kg) - 34 ml, 10 r. ż. (ok. 32 kg) - 45 ml, 15 r. ż. (ok. 54 kg) - 77 ml, 3-4 razy dz.
Odwar z korzenia: 2 łyżki korzenia zalać 450 ml wody; gotować 10 minut; odstawić na 20 minut; uzupełnić brakującą ilość wody; przecedzić. Zażywać jak napar lub stosować zewnętrznie.
Nalewka bodziszkowa - Tinctura Geranii: pół szkl. korzeni lub ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub stosować zewnętrznie.
Uwagi !. Dawek nie zwiększać; kobiety w ciąży nie mogą stosować bodziszka; nie podawać niemowlętom (poniżej 12 miesięcy).
Rp. Mieszanka GACP
Ziele bodziszka - 1 łyżka
Kora lub liście olchy - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 łyżki
Ziele rdestu (obojętnie którego) - 1 łyżka
Surowce wymieszać} zalać 3 szkl. wody; gotować 3 minuty; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 150 ml; dzieci: 1 r. ż. - 19 ml, 3 r. ż. - 30 ml, 7 r. ż. - 50 ml, 15 r. ż. - 115 ml, 2-3 razy dz.
Wskazania: ostra biegunka, niestrawność, zaburzenia trawienia, upławy (płukanka lub nasiadówka i Jednoczesne picie wywaru), mlekotok, nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwawienia pozamiesiączkowe, zapalenie jamy ustnej, okostnej i gardła (płukać i jednocześnie przełknąć 3-4 łyki, ropień przyzębny lub po wyrwaniu zęba, ale po wyczyszczeniu.
