Opis
Bluszczyk kurdybanek występuje pospolicie w miejscach cienistych, na przydrożach, na wzgórzach, w ogrodach, w zaroślach i w lasach, często rośnie wraz z przetacznikami. Można go znaleźć w całym kraju. Roślina wieloletnia, do 40 cm dł.; łodyga z rzadka owłosiona, pełzająca lub wspinająca się, z długimi ulistnionymi rozłogami, gałęzista; liście 1-4 cm dł.; ulistnienie równoległe-krzyżowe; liście dolne kolistonerkowate; liście górne kolistosercowate, wszystkie ogonkowe, brzegiem karbowane; kwiaty w jednostronnych nibyokółkach po 1-3 w kątach liści; kielich o ząbkach trójkątnych, szydlastych, z ukośnym 5-ząbkowyra wycięciem; ząbki 2-3 razy krótsze od korony; korona niebieskofioletowa, fioletowa lub spłowiała; górna warga płaska 2-dzielna; dolna warga w gardzieli ciemnopurpurowa, kropkowana; środkowa łatka dolnej wargi - sercowata, płaska, całobrzega, większa od bocznych; owoc - rozłupnia odwrotnie jajowata. Kwitnie od kwietnia do lipca.
Surowiec
Surowcem jest ziele - Herba Glechomae (dawne nazwy to Herba Hederae terrestris seu Glechomae hederaceae).
Ziele pozyskujemy ze stanu naturalnego lub ze sklepu zielarskiego. Surowiec zbieramy w czasie kwitnienia rośliny lub w początkach kwitnienia (maj). Suszymy w normalnej temperaturze. Suche i rozdrobnione ziele przechowywać w szczelnych słojach.
Skład chemiczny
Ziele kurdybanka zawiera gorycze terpenowe (marubinę, glechominę), żywice, olejek eteryczny - ok. 0,06%, garbniki - ok. 6-7%, saponiny, cholinę, woski, flawonoidy, sole mineralne, kwasy (winowy, jabłkowy, octowy, bursztynowy i in.), witaminy, fermenty i prawdopodobnie alkaloidy (zdania podzielone na temat występowania tych związków w bluszczyku, zważając jednak na jego działanie farmakologiczne należy przypuszczać, iż zawiera on znacznie więcej do dziś nie zbadanych ciał czynnych).
Działanie i zastosowanie
Kurdybanek działa żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, tonizująco ogólnie, rozkurczowo, wykrztuśnie; wzmacnia odporność immunologiczną organizmu co można wytłumaczyć tym, że kurdybenek wzmaga leukopoezę, a co za tym idzie zwiększa liczbę leukocytów (białych ciałek krwi) we krwi co jest bardzo wyraźne; przyśpiesza tętno poprzez wzmacniający (kardiotoniczny) wpływ na serce; reguluje wypróżnienia i przemianę materii, zwiększa zapotrzebowanie organizmu na tlen poprzez przyśpieszenie oddechów (oddychanie staje się głębokie i pełne, a zarazem odbywa się szybciej); zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, śliny i soku trzustkowego; polepsza trawienie; usuwa z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii. O kurdybanku napisali bracia C. i K. Bauhinowie oraz Hildegarda. Dawniej uważano, że bluszczyk odpędza “siły nieczyste”.
Wskazania: mała liczba leukocytów we krwi (np. przy agranulocytozie), mała odporność na choroby (osłabiony układ immunologiczny), choroby układu oddechowego (zakażenia, stany zapalne, katar, kaszel), astma, duszności, zawroty głowy i szum w uszach, choroby skórne, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, choroby wątroby, skąpomocz, skurcze jelitowe i żołądka, zaburzenia trawienia (wzdęcia, odbijanie, burczenie i przelewanie w jelitach, zła perystaltyka jelit), niedokwaśność treści żołądka, brak apetytu, zaparcia, zaburzenia metaboliczne, biegunki, przeziębienie, gorączka, choroby trzustki.
Napar: 2 łyżki suszu zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3 kg - 8-9 ml, 4 kg - 11 ml, 5 kg - 14 ml, 7 kg - 20 ml, 3-4 razy dz.; dzieci: 1 r. ż. (ok. 9-10 kg) - 25 ml, 3 r .ż, - 40 ml, 7 r. ż, (ok. 24 kg) - 68 ml, 10 r. ż. (ok. 32 kg) - 90 ml, 15 r. ż. (ok. 54 kg) - 154 ml, 3-4 razy dz.
Nalewka kurdybankowa - Tinctura Hederae: pół szkl. suchego ziela zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub mleka osłodzonego miodem.
Intrakt - Intractum Glechomae: pół szkl. świeżego ziela przemielonego przez maszynkę zalać 400 ml gorącego alkoholu 40-60%; macerować 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml; dzieci: 3 r. ż. - 2 ml, 7 r. ż. - 3 ml, 10 r. ż. - 4 ml, 15 r. ż. - 7-8 ml, w 50 ml wody lub w mleku osłodzonym miodem.
Alkoholmel Hederae: do 100 ml nalewki lub intraktu wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieciom osłodzić tym przetworem mleko gorące i podawać 3-4 razy dz.
Syropek kurdybankowy - Sirupus Hederae. Świeże ziele przepuścić przez sokowirówkę w celu uzyskania soku. Do 100 ml soku wlać 100 ml miodu, wsypać 100 ml cukru, dodać kilka lasek cynamonu lub wanilii oraz sok z 1 małej cytryny; wymieszać to wszystko. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżki. Dzieciom podawać 2 łyżeczki tego preparatu 4 razy dz. Działa on wybitnie wzmacniająco i wykrztuśnie.
Miód bluszczykowy: suche ziele zmielić w młynku do kawy na drobny proszek. Na każdą 1 płaską łyżeczkę proszku dać 2 łyżki miodu oraz 10 kropli wódki lub gliceryny; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki miodu 3-4 razy dz.
Zawiesina bluszczykowa: na każdą 1 łyżkę czubatą sproszkowanego ziela dać 5 łyżek gliceryny, 3 łyżki miodu i 2 łyżki dowolnego soku owocowego, wszystko wymieszać. Przed zażyciem wstrząsnąć zawiesiną. Zażywać 2-3 razy dz. po 3 łyżki przy osłabieniu, chorobach zakaźnych, zaparciach, kaszlu, otyłości i zaburzeniach trawiennych.
Rp. Mieszanka GTUC
Ziele bluszczyka kurdybanka - 2 łyżki
Ziele lub korzeń mniszka - 1 łyżka
Liść (ziele) pokrzywy - 1 łyżka
Ziele glistnika - 1 łyżka
Liść babki - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 200 ml; dzieci; 1 r. ż. - 30 ml, 3 r. ż. - 40 ml, 7 r. ż. - 68 ml, 10 r. ż. - 90 ml, 15 r. ż. - 154 ml, 4 razy dz.
Wskazania: obniżona odporność organizmu na choroby, zbyt mała ilość limfocytów we krwi, zatrucie organizmu, skąpomocz, zaburzenia trawienne, choroby wątroby, nerek i pęcherzyka żółciowego oraz trzustki, skurcze żołądkowe i jelitowe, zaparcia, ogólne osłabienie, choroby zakaźne, skórne, obrzęki, zaburzenia metabolizmu.
